Κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής για την Aναθεώρηση του Συντάγματος της 3.12.2018, με αντικείμενο την αναθεώρηση των διατάξεων του για τα κοινωνικά δικαιώματα, ο βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Αρκαδίας-μέλος της Επιτροπής Αναθεώρησης Γιώργος Η. Παπαηλιού είπε, μεταξύ των άλλων, τα εξής: 

1) Ο χώρος των ατομικών ελευθεριών εξειδικεύεται στα ατομικά δικαιώματα που θωρακίζουν το άτομο έναντι του κράτους.

Σε αντίστιξη προς τις ατομικές ελευθερίες, τα κοινωνικά δικαιώματα συγκροτούν ή συνιστούν σημαντικό στοιχείο του Κοινωνικού Κράτους. Η συμπερίληψή τους  στο Σύνταγμα, τους προσδίδει αυξημένη τυπική ισχύ.

Η καθιέρωση  των κοινωνικών δικαιωμάτων συνδέεται με το γεγονός ότι η κοινωνική πλειοψηφία δεν έχει πρόσβαση σε βασικά αγθά, καθώς οι  οικονομικά ισχυροί διαχειρίζονται και καρπούνται τον παραγόμενο πλούτο.

Έτσι τα κοινωνικά δικαιώματα δεν σέβονται και προστατεύουν απλώς τον άνθρωπο, αλλά αποτελούν την «έκφραση του θεμελιώδους δικαιώματος στη ζωή». Αποσκοπούν στην εξασφάλιση κατά το δυνατόν ισότιμης συμμετοχής της κοινωνικής πλειοψηφίας στην οικονομική και κοινωνική ζωή. 

Με την πρόβλεψη και αναγνώριση των κοινωνικών δικαιωμάτων, κατοχυρώνονται δικαιώματα αλλά και θεσμοί-αντικειμενικές δικαιικές αρχές. 

Γι' αυτό και απευθύνονται όχι μόνον στα άτομα και σε συλλογικές οντότητες, αλλά και στο κράτος που υποχρεούται να ενεργεί προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις και να ασκεί πολιτικές με συγκεκριμένο περιεχόμενο.

Μέσω της άσκησης των κοινωνικών δικαιωμάτων, ενεργοποιούνται χώροι στους οποίους αναπτύσσονται κοινωνικοί ανταγωνισμοί και ανταγωνίζονται αντικρουόμενα  συμφέροντα. Ενδεικτικά, οι χώροι της εργασίας και της κοινωνικής ασφάλισης, της εκπαίδευσης, της υγείας και άλλων κοινωνικών αγαθών στα οποία το κράτος νομιμοποιείται να έχει αποκλειστικό ή τον πρώτο ή κυρίαρχο λόγο, με σκοπό την προστασία του δημοσίου συμφέροντος.

2) Η νεοφιλελεύθερη κυριαρχία και οι «μνημονιακές» πολιτικές οδήγησαν στην επικράτηση των αγορών επί της πολιτικής και της κοινωνίας.  

Η αποδόμηση του κοινωνικού κράτους καθιστά επιτακτική την περαιτέρω κατοχύρωση και ενίσχυση των κοινωνικών δικαιωμάτων, στα οποία πρέπει να προσδοθεί νομική δεσμευτικότητα πέραν του χαρακτήρα της καθαρά πολιτικής διακήρυξης.

Ζητούμενο είναι η αποτελεσματικότητα των κοινωνικών δικαιωμάτων και αρχών που διακηρύσσονται στο Σύνταγμα, αφού η προστασία τους επιτυγχάνεται κυρίως με θεσμικές, νομοθετικές παρεμβάσεις. 

Μάλιστα, παρότι  το ισχύον Σύνταγμα  του 1975 προβλέπει, αναγνωρίζει και κατοχυρώνει κοινωνικά δικαιώματα, αυτά παραβιάστηκαν την περίοδο των «μνημονίων», πολλά και με δικαστική επικύρωση. Αυτό δείχνει την ανάγκη   αναθεώρησης συγκεκριμένων διατάξεων, ώστε τα κοινωνικά δικαιώματα να αποκτήσουν πρακτικό αντίκρυσμα.  

3) Στον πυρήνα της πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ για την ενίσχυση της προστασίας των κοινωνικών δικαιωμάτων βρίσκονται σημαντικές παρεμβάσεις στο άρθρο 21 του Συντάγματος, οι οποίες ενισχύουν την δεσμευτικότητα των κοινωνικών δικαιωμάτων.

Προτείνεται η ριζική αναδιατύπωση της παρ.1, προκειμένου να κατοχυρωθεί συνταγματικά η κρατική εγγύηση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για όλους, μέσω καθολικών κοινωνικών υπηρεσιών και εισοδηματικών ενισχύσεων. Διευκρινίζεται ότι, για τον προσδιορισμό του επιπέδου διαβίωσης, καθιερώνεται υποχρέωση του νομοθέτη, δικαστικά ελέγξιμη, να χρησιμοποιεί επιστημονικές μεθόδους και να λαμβάνει υπόψη τις επίκαιρες αντικειμενικές κοινωνικές συνθήκες. Αυτή η προτεινόμενη πρόβλεψη, στην οποία θεμελιώνεται ένα γενικό δικαίωμα στην κοινωνική πρόνοια, συμπληρώνεται με αναφορά στην ειδική προστασία που πρέπει να παρέχεται στην οικογένεια, το γάμο, τη μητρότητα, τα παιδιά, τους νέους, τους ηλικιωμένους, τα άτομα με αναπηρία και τους άπορους. 

Επιπλέον προτείνεται ο εκσυγχρονισμός της παρ.3 για το δικαίωμα στην υγεία. Η υγεία αναγνωρίζεται ρητά ως κοινωνικό δικαίωμα (και όχι απλά ως κρατική υποχρέωση μέριμνας) από το οποίο απορρέει η υποχρέωση του κράτους να παρέχει καθολική πρόσβαση σε αποτελεσματικές παροχές υγείας.

Μέσω δε της προσθήκης νέας διάταξης, προτείνεται να κατοχυρωθεί ο δημόσιος έλεγχος βασικών κοινωνικών αγαθών, όπως το νερό, η ηλεκτρική ενέργεια και τα δίκτυα διανομής τους. 

4) Τέλος, προτείνεται η ουσιαστική ενίσχυση των άρθρων που αφορούν την εργασία, η οποία κατά την περίοδο των «μνημονιακών» πολιτικών υπέστη και τη μεγαλύτερη «επίθεση», με αποτέλεσμα την πλήρη απορρύθμισή της. 

Προτείνονται ειδικότερα ρυθμίσεις για τους γενικούς όρους εργασίας εντός των ορίων που τίθενται από τις διεθνείς συμβάσεις εργασίας και την αρχή της ανθρώπινης αξίας, την κατοχύρωση της συλλογικής αυτονομίας (των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων, των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, της προσφυγής και μονομερώς στη διαιτητική διαδικασία, της πρόβλεψης της αρχής της ευνοϊκότερης μεταχείρισης για τους εργαζόμενους σε περίπτωση συρροής νόμου και συλλογικής ρύθμισης (συλλογικής  σύμβασης εργασίας ή διαιτητικής απόφασης), μεταξύ συλλογικών ρυθμίσεων και μεταξύ συλλογικής ρύθμισης και ατομικής σύμβασης εργασίας. 

Συμπερασματικά, είναι προφανής η προοδευτική κατεύθυνση που διατρέχει την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ, σε αντίθεση με την πρόταση των νεοφιλελεύθερων προταγμάτων της αξιωματικής αντιπολίτευσης.