Σαν Σημερα: Προσωπα

ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ: Ο ποιητής της εργατιάς

O Κώστας Βάρναλης ήταν Έλληνας λογοτέχνης, ποιητής και δημοσιογράφος. Ήταν αγαπημένος "δάσκαλος" για μία ολόκληρη γενιά προοδευτικών ανθρώπων και λογοτεχνών, ενώ για την τέχνη του τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης του Λένιν το 1959. Σαν σήμερα γεννήθηκε ο μεγάλος ποιητής και πεζογράφος.

 

 

Γεννήθηκε στον Πύργο της Ανατολικής Ρωμυλίας, το σημερινό (Μπουργκάς) της Βουλγαρίας το 1884, όπου βίωσε το κλίμα του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897. Το επίθετό του, αν όχι καλλιτεχνικό δηλώνει καταγωγή από τη Βάρνα όπου έμεναν πολλοί Έλληνες. Ήρθε στην Αθήνα για να σπουδάσει φιλολογία και εκεί πήρε μέρος στη διαμάχη για το γλωσσικό ζήτημα ως υποστηρικτής των δημοτικιστών.

 

Το 1907 συμμετείχε στην ίδρυση του ποιητικού περιοδικού Ηγησώ, το οποίο κυκλοφόρησε δέκα τεύχη. Το 1908 πήρε το πτυχίο του από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και άρχισε να εργάζεται στην εκπαίδευση, στην αρχή στο ελληνικό διδασκαλείο του Πύργου (Μπουργκάς), σε ηλικία δεκαοχτώ ετών, και στη συνέχεια στην Ελλάδα (στην Αμαλιάδα) και μεταξύ άλλων στην Ανωτάτη Παιδαγωγική Ακαδημία Αθηνών.

 

 http://cdn.toperiodiko.gr/wp-content/uploads/2014/12/%CE%B2%CE%B1%CF%81%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%B7%CF%82-7.jpg

 

Διετέλεσε για πολλά χρόνια καθηγητής μέσης εκπαίδευσης, ενώ εργάστηκε για βιοποριστικούς λόγους και ως δημοσιογράφος. Από το 1910 άρχισε να ασχολείται με τη λογοτεχνική μετάφραση και ως το 1916 ολοκλήρωσε τους Ηρακλείδες του Ευριπίδη, τον Αίαντα του Σοφοκλή, τα Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα και τον Πειρασμό του Αγίου Αντωνίου του Φλωμπέρ. Μετά τον Δεύτερο Βαλκανικό Πόλεμο, στον οποίο πήρε μέρος, φοίτησε στο Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης του Γληνού.

 

Το 1929 νυμφεύθηκε την ποιήτρια Δώρα Μοάτσου. Πέθανε στις 16 Δεκεμβρίου 1974. Το ταφικό μνημείο του ποιητή, στο Α΄ Νεκροταφείο φιλοτέχνησε ο καλλιτέχνης Κοσμάς Ξενάκης, το 1975.

 

 http://cosmopoliti.com/wp-content/uploads/2014/07/1310.jpg

 

Καλλιτεχνική αναγνώριση και πολιτική δράση


Το 1919 πήγε στο Παρίσι με υποτροφία και παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας, φιλολογίας και κοινωνιολογίας. Τότε προσχώρησε στον μαρξισμό και τον διαλεκτικό υλισμό, και αναθεώρησε τις προηγούμενες απόψεις του για την ποίηση, τόσο σε θεωρητικό, όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Καρπός αυτής της στροφής στάθηκε το ποίημα "Προσκυνητής".

 

Το 1924 δίδαξε νεοελληνική λογοτεχνία στην Παιδαγωγική Ακαδημία υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Γληνού. Το 1926 παύθηκε από τη θέση του ως καθηγητή της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, με αφορμή ένα δημοσίευμα της Εστίας, που δημοσίευσε ένα απόσπασμα από Το φως που καίει. Ο Βάρναλης στράφηκε στη δημοσιογραφία και έφυγε για τη Γαλλία ως ανταποκριτής της Προόδου.

 

 

 

Το 1935 πήρε μέρος ως αντιπρόσωπος των Ελλήνων συγγραφέων στο Συνέδριο Σοβιετικών Συγγραφέων στη Μόσχα και μετά εξορίστηκε στη Μυτιλήνη και τον Άγιο Ευστράτιο. Υπήρξε Κομμουνιστής και στην Κατοχή έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, ως μέλος του ΕΑΜ. Tο 1956 τιμήθηκε από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών και το 1959 τιμήθηκε με το βραβείο Λένιν.

 

Το 1965 εκδόθηκε η τελευταία ποιητική συλλογή του με τίτλο Ελεύθερος κόσμος και το 1972 το θεατρικό έργο Άτταλος ο Γ΄. Υπήρξε συνεργάτης σε πολλά περιοδικά και εγκυκλοπαίδειες, μεταξύ των οποίων και στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια. Το 2015 από τις εκδόσεις Κέδρος, κυκλοφόρησαν "Άπαντα τα ποιητικά (1904-1975) Κώστας Βάρναλης".

 

 

 

Γιατί δεν ήθελε να σπουδάσει ο Κώστας Βάρναλης;


"Στα 1898 τέλειωσα το σκολειό ― την έβδομη τάξη. Όσο έφτανε η άνοιξη και το καλοκαίρι, τόσο η ανυπομονησία μου μεγάλωνε πότε θα φτάσει η βλογημένη εκείνη ώρα που θ’ "ανακτήσω" την ελευθερία μου, δε θα έχω να διαβάζω, δε θα φοβάμαι τους δασκάλους, δε θα με δέρνει πια ο αδερφός μου... θα μάθω κι εγώ μια τέχνη, να γίνω "άντρας", όπως τόσα παιδιά, που τελειώσανε το σκολειό τα περασμένα χρόνια. Ήλιος, θάλασσα, δέντρα και βουνά θα είναι από δω κι ομπρός δικό μου βασίλειο, όπως είναι και των πουλιών!...


Kαμιά πιθανότητα δεν υπήρχε πως θα πάω σε γυμνάσιο. Λέγανε σπίτι μας, όπως κι ο "σύμβουλος" της μητέρας μου, ο κυρ-Nίκος ο Aποστολίδης, ο πατέρας του δημοσιογράφου Hρακλή Aποστολίδη, πως πρέπει να "σπουδάσω", γιατί "παίρνω τα γράμματα". Mα λεφτά δεν υπήρχανε. Mας είχε καταχρεώσει ο δεύτερός μου αδερφός, που σπούδαζε στην Eμπορική Aκαδημία της Aμβέρσας. Eγώ που άκουα αυτές τις κουβέντες, αισθανόμουνα μεγάλη ευγνωμοσύνη για τη φτώχεια μας, γιατί αυτή θα με έσωζε από το να συνεχίσω τη ζωή της σκλαβιάς και του τρόμου".

 

 

ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ

 

Αχ, πού ‘σαι νιότη που ‘δειχνες πως θα γινόμουν άλλος!

Και πάλι στον αγώνα σκοτωμένοι, αλλ’ όχι νικημένοι

Σκύλος γενού και δάγκανε, άμα θέλεις να ‘σαι κάτι

Να ιδώ τον κόσμο ανάποδα, τον αδελφό μου ξένο
και τον οχτρό αδέλφι μου αδικοσκοτωμένο.

Όταν πεθαίνει βασιλιάς, μη χαίρεσαι λαουτζίκο
Μη λες πως θάν’ καλύτερος ο νυν από τον τέως
Πως θάναι το λυκόπουλο καλύτερο απ’ τον λύκο
Τότε μονάχα να χαρείς: αν θάναι ο τελευταίος

Θεριά οι ανθρώποι, δεν μπορούν το φως να το σηκώσουν...
Χίλιες φορές να γεννηθείς, τόσες θα σε σταυρώσουν.

Κι αν είναι ο λάκκος σου πολύ βαθύς,
χρέος με τα χέρια σου να σηκωθείς.

Δειλοί μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα,
προσμένουμε ίσως κάποιο θάμα.

Εδώ ‘ναι η στάχτη ενός λαού, που είταν αιώνια φλόγα.

Άιντε θύμα, άιντε ψώνιο, άιντε σύμβολο αιώνιο
αν ξυπνήσεις μονομιάς θα `ρθει ανάποδα ο ντουνιάς.

Σε θέλουν σκλάβα να χτυπάς, το κούτελο στο χώμα!
Χασίσι αν θες μετά χαράς, αλλ’ όχι ελεφτεριά!

Αλλού αν γεννηθείς, αλλού κι αν πας,
παντού θα σε χτυπούν, αν δε χτυπάς!

Ω, πόσο βάσανο μεγάλο
το βάσανο είναι της Ζωής!

 

ΠΟΙΗΣΗ


Ποιητικές συνθέσεις


        Ο Προσκυνητής (1919)
        Το Φως που καίει (Αλεξάνδρεια 1922, με το ψευδώνυμο Δήμος Τανάλιας). Το 1933 επανατυπώθηκε στην Αθήνα με αναθεωρήσεις.
        Σκλάβοι Πολιορκημένοι (1927)


Ποιητικές συλλογές


        Κηρήθρες (1905)
        Ποιητικά (1956)
        Ελεύθερος κόσμος (1965)
        Οργή λαού (1975)

Πεζά και κριτικά έργα

        Ο λαός των μουνούχων (Φιλ.ψευδ. Δήμος Τανάλιας) (1923)
        Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική (1925)
        Η Αληθινή απολογία του Σωκράτη (1931)
        Αληθινοί άνθρωποι (1938)
        Το ημερολόγιο της Πηνελόπης (1947)
        Πεζός λόγος (1957)
        Σολωμικά (1957)
        Αισθητικά Κριτικά Α και Β (1958)
        Ανθρωποι. Ζωντανοί - Αληθινοί (1958)
        Οι δικτάτορες (1965)
        Φιλολογικά Απομνημονεύματα (1980)

Θέατρο


        Άτταλος ο Τρίτος (1972)

Μεταθανάτιες συλλογές κειμένων


        Γράμματα από το Παρίσι, επιμέλεια Νίκος Σαραντάκος, εκδ. "Αρχείο", Αθήνα 2013, 164 σελ.
        Τι είδα εις την Ρωσσίαν των Σοβιέτ, επιμ. Νίκος Σαραντάκος, εκδ. "Αρχείο», Αθήνα 2014, 306 σελ.


ΠΗΓΗ:el.wikipedia/ www.sakketosaggelos.gr/ gnomikologikon.gr

 

Σχόλια

Το Arcadia938.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμα μη δημοσίευσης υβριστικών, συκοφαντικών, ρατσιστικών σχολίων και διαφημίσεων, καθώς αντιβαίνουν στις διατάξεις την κείμενης νομοθεσίας. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά προσωπικές απόψεις αναγνωστών.