Σαν Σημερα: Προσωπα

Ο εθνικός μας ποιητής: Διονύσιος Σολωμός

Ο Έλληνας εθνικός ποιητής, κορυφαίος εκφραστής του νεοελληνικού λυρικού λόγου και μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του νεότερου ελληνισμού του 19ου αιώνα, Διονύσιος Σολωμός, γεννήθηκε σαν σήμερα.

 

Ο Διονύσιος Σολωμός γεννήθηκε στις 8 Απριλίου 1798 στη Ζάκυνθο. Πατέρας του ήταν ο ηλικιωμένος κόντες Νικόλαος Σολωμός, ο οποίος ήταν επίσημα παντρεμένος με τη Μαρινέτα Κάκνη η οποία πέθανε το 1802 και από την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τον Ροβέρτο και την Ελένη. Παράλληλα όμως διατηρούσε εξωσυζυγική σχέση με την υπηρέτρια του σπιτιού τους Αγγελική Νίκλη η οποία ήταν τότε 16 χρονών. Από τη σχέση αυτή απέκτησε δύο παιδιά, τα οποία αποκατέστησε ως "φυσικά" τέκνα του μόλις την προπαραμονή του θανάτου του στις 27 Φεβρουαρίου 1807, νομιμοποιώντας με γάμο το δεσμό του. Τα παιδιά αυτά ήταν ο Διονύσιος Σολωμός και ο μικρότερος αδελφός του Δημήτρης, που αργότερα έγινε πρόεδρος της Ιονίου Ακαδημίας. Στην παιδική του λοιπόν ηλικία ο Σολωμός δε γνώρισε τα συναισθήματα μειονεξίας του νόθου παιδιού, ενώ η λαϊκή καταγωγή της μητέρας του τον έδεσε συναισθηματικά με τον κόσμο της λαϊκής παράδοσης και μυθολογίας και έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Λίγους μήνες μετά το θάνατο του πατέρα του, η μητέρα του παντρεύτηκε τον Μανόλη Λεονταράκη.

 

Τα πρώτα χρόνια

Tα πρώτα παιδικά χρόνια ο Διονύσιος τα πέρασε στη Ζάκυνθο έχοντας δασκάλους του τον Αντώνιο Μαρτελάο, ο οποίος του εμφύσησε τις φιλελεύθερες ιδέες και τη βαθύτατη θεοσέβεια που χαρακτηρίζουν το έργο του, και τον Ιταλό ιερωμένο Σάντο Ρόσσι, εξόριστο από την πατρίδα του Κρεμόνα λόγω των φιλελεύθερων ιδεών του, ο οποίος του δίδαξε την ιταλική γλώσσα. Το 1808 όμως ο κηδεμόνας του Διονυσίου, κόμης Νικόλαος Μεσσάλας, για να τον απομακρύνει από την επίδραση της πληβείας μητέρας του, τον έστειλε μαζί με το δάσκαλό του Σάντο Ρόσσι να σπουδάσει στην Ιταλία. Αρχικά παρακολούθησε μαθήματα ιταλικής και λατινικής φιλολογίας στο Λύκειο της Αγίας Αικατερίνης και αργότερα στο Γυμνάσιο της Κρεμόνας με καθηγητές τον Ρόσσι, τον Πίνι και τον ελληνιστή Μπελίνι.

 

Η Νομική σχολή

Ο Σολωμός αποφοίτησε από το Γυμνάσιο το 1815 και αμέσως γράφτηκε στη Νομική Σχολή του πανεπιστημίου της Παβίας, από όπου πήρε το πτυχίο του δοκίμου το 1817. Στο διάστημα της παραμονής του στην Ιταλία, ο Σολωμός κινήθηκε ανάμεσα στην Παβία, την Κρεμόνα και το Μιλάνο, μπήκε στους φιλολογικούς κύκλους της εποχής, γνώρισε αξιόλογους εκπροσώπους της λογοτεχνικής κίνησης, όπως τον Τόρτι και τον Μαντσότι, και σχετίστηκε ιδιαίτερα με τον Μόντι, τον πιο φημισμένο Ιταλό ποιητή εκείνη την εποχή, πρύτανη των Ιταλών κλασικιστών. Μάλιστα διαφώνησε μαζί του σχετικά με την ερμηνεία ενός στίχου του Δάντη και στην οργισμένη φράση του Μόντι: "Δεν πρέπει να συλλογίζεται κανείς τόσο, πρέπει να αισθάνεται, να αισθάνεται", ο κατά πολύ νεότερός του Σολωμός του απάντησε ήρεμα: "Πρέπει πρώτα με δύναμη να συλλαμβάνει ο νους και έπειτα η καρδιά θερμά να αισθανθεί ό,τι ο νους συνέλαβε".

 

Η πάλη ανάμεσα στο νεοκλασικισμό και το ρομαντισμό καθώς και οι δημοκρατικές ιδέες και το γενικότερο φιλελεύθερο πνεύμα που επικρατούσαν τότε στην Ιταλία, άσκησαν μεγάλη επίδραση στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Την ίδια εποχή έγραψε στην Ιταλία τα πρώτα του ποιήματα στα ιταλικά. Είναι το άσμα "Η καταστροφή της Ιερουσαλήμ" και το "Ωδή για πρώτη λειτουργία", καθώς και λίγα σονέτα. Χωρίς να προμηνύουν κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, στα ποιήματα αυτά υπάρχουν σημάδια κάποιου πρώιμου ρομαντισμού. Όσον αφορά το γλωσσικό ζήτημα η άποψή του είναι ότι η παιδεία πρέπει να γίνει κτήμα όλων και να στηρίζεται στην εθνική γλώσσα.

 

Επιστροφή στη Ζάκυνθο

Ζυμωμένος με αυτές τις φιλελεύθερες ιδέες και κάτοχος αξιόλογης φιλολογικής μόρφωσης επέστρεψε στη Ζάκυνθο το 1818. Η θεωρητική του συγκρότηση, αν και ήταν μακριά από κάθε λόγια ελληνική παράδοση, ήταν ωστόσο πλούσια σε αισθητικές εμπειρίες και πιστή στην αξία των εθνικών παραδόσεων, της λαϊκής τέχνης και της λαϊκής γλώσσας. Στη μικρή πόλη της Ζακύνθου, που βρισκόταν κάτω από την προστασία της Αγγλίας, ο Σολωμός έγινε δεκτός σε μια συντροφιά πνευματικών ανθρώπων που και αυτοί είχαν σπουδάσει στο εξωτερικό, όπως ο ποιητής και μετέπειτα συγγραφέας του "Βασιλικού" Αντώνιος Μάτεσης, ο κόμης Παύλος Μερκάτης, ο ποιητής Γεώργιος Τερτσέτης, ο γιατρός Διονύσιος Ταγιαπιέρας κ.ά. Στις συχνές συγκεντρώσεις τους τα μέλη της συντροφιάς διασκέδαζαν αυτοσχεδιάζοντας σονέτα στα ιταλικά σε δοσμένες από πριν καταλήξεις, κάτι στο οποίο διέπρεπε ο νεοαφιγμένος από την Ιταλία Σολωμός. Την ίδια περίοδο έγραψε και τα πρώτα του στιχουργήματα στην ελληνική γλώσσα, ενώ ενδιαφέρθηκε έντονα και για τα πολιτικά και κοινωνικά θέματα της πατρίδας του. Το Φεβρουάριο του 1821 συνυπέγραψε σχετική αναφορά που συνέταξαν φιλελεύθεροι συμπολίτες του και την οποία υπέβαλαν στο βασιλιά Γεώργιο Δ΄ της Αγγλίας. Με την αναφορά αυτή στρέφονταν κατά της αγγλικής διοίκησης και του απολυταρχικού συντάγματος του 1817.

 

Μέλος της Φιλικής Εταιρείας

Στο τέλος του 1828 έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας και γνωρίστηκε με τον Σπυρίδωνα Τρικούπη στη Ζάκυνθο όπου ο τελευταίος ήρθε προκειμένου να υποδεχτεί το λόρδο Μπάιρον. Η συνάντηση αυτή υπήρξε σημαντική για την περαιτέρω πνευματική πορεία του Σολωμού. Κάτω από την παρότρυνση του Τρικούπη ο Σολωμός πήρε την απόφαση να εγκαταλείψει οριστικά την ιταλική και να αρχίσει να εκφράζεται πια στη μητρική του γλώσσα. Χαρακτηριστική ήταν η φράση του Τρικούπη: "Η Ελλάδα περιμένει τον Δάντη της" θέλοντας με αυτό τον τρόπο να δείξει στον Σολωμό ότι εκείνο που περίμενε η πατρίδα από αυτόν στην κρίσιμη αυτή στιγμή ήταν μια ποίηση ελληνική. Σε λιγότερο από μια βδομάδα από τη συνάντησή τους ο Σολωμός εξέπληξε τον Τρικούπη απαγγέλλοντάς του την "Ξανθούλα", την οποία μόλις είχε συνθέσει στα ελληνικά.

 

Ο Σολωμός όμως δε σταμάτησε εκεί. Η Ελληνική Επανάσταση και ο τιτάνιος αγώνας των συμπατριωτών του για λευτεριά ενέπνευσαν στον Σολωμό τον "Ύμνο εις την Ελευθερίαν", που τον έγραψε σε ένα μόλις μήνα, το Μάιο του 1823. Οι δύο πρώτοι στίχοι του ποιήματος αυτού καθιερώθηκαν αργότερα ως ο εθνικός μας ύμνος και κατέστησαν το Σολωμό τον κορυφαίο ποιητή της Επανάστασης και έναν από τους σημαντικότερους της Ελλάδας.

 

Κέρκυρα

Στο τέλος του 1828 ο Σολωμός εγκατέλειψε τη Ζάκυνθο και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κέρκυρα. Εκεί συνέχισε την ενασχόλησή του με την ποίηση και συνδέθηκε με το μουσουργό και φίλο του Νικόλαο Χαλικιόπουλο Μάντζαρο (1795-1873) που μελοποίησε και τις 158 στροφές του "Ύμνου εις την Ελευθερίαν". Στην Κέρκυρα επίσης συνδέθηκε στενά με τον πολιτικό και συγγραφέα Ιάκωβο Πολυλά (1826-1898), από μεταφράσεις του οποίου γνώρισε αρκετά κείμενα γερμανικής φιλοσοφίας και ποίησης. Παρέμεινε στην Κέρκυρα μέχρι το τέλος της ζωής του, εκτός από κάποια ταξίδια που έκανε στη Ζάκυνθο για οικογενειακούς λόγους.

 

Οι δικαστικές διαμάχες

Το 1833 μια θλιβερή οικογενειακή περιπέτεια τάραξε την ησυχία και τα σχέδιά του. Ο ετεροθαλής αδελφός του Ιωάννης, πρωτότοκος γιος της μητέρας του Αγγελικής Νίκλη από το δεύτερο γάμο της με τον Μανόλη Λεονταράκη, θέλησε και αυτός να αναγνωριστεί γιος του Νικόλαου Σολωμού και να αποσπάσει την περιουσία που είχαν κληρονομήσει ο Διονύσιος και ο αδελφός του Δημήτριος από τον κόμη πατέρα τους. Τα δυο αδέλφια κατέθεσαν αίτηση αγωγής κατά του Ιωάννη Λεονταράκη το Νοέμβριο του 1833. Ο Σολωμός προκειμένου να κατοχυρώσει την πατρική περιουσία έγραψε το Νοέμβριο του 1835 τη διαθήκη του με την οποία άφηνε γενικό κληρονόμο του τον αδελφό του Δημήτρη. Η δικαστική διαμάχη με τον Ιωάννη Λεονταράκη διάρκεσε 5 χρόνια, από το 1833 έως το 1838. Η τελική απόφαση του δικαστηρίου δικαίωσε τον Σολωμό και τον αδελφό του Δημήτριο. Παρότι όμως ο Σολωμός κέρδισε τη δίκη, η καρδιά του έμεινε θανάσιμα πληγωμένη όπως μαρτυρεί ο φίλος και μαθητής του Ιάκωβος Πολυλάς.

 

Ο τρόπος ζωής του μετά από αυτή τη θλιβερή περιπέτεια άλλαξε οριστικά. Ζούσε μόνο του μακριά από τα κοσμικά σαλόνια, τις πολιτικές αντιζηλίες και τις κομματικές διαμάχες των συμπατριωτών του. Μέσα στην "ησυχία του μικρού του δωματίου", όπως χαρακτηριστικά λέει σε ένα γράμμα που έγραψε στο φίλο του Μαρκορά, ο Σολωμός συνέθεσε ή προσπάθησε να ολοκληρώσει το έργο του. Οι μόνοι με τους οποίους διατηρούσε επαφές ήταν λίγοι εκλεκτοί φίλοι, όπως ο Νικόλαος Μάντζαρος, ο Ιάκωβος Πολυλάς, ο Γεράσιμος Μαρκοράς, ο Ιωάννης Ζαμπέλιος, ο Ι. Τυπάλδος κ.ά. Στις 3 Φεβρουαρίου 1849, ύστερα από πρόταση του Γενναίου Κολοκοτρώνη, γιου του Θεόδωρου, ο Όθωνας με βασιλικό διάταγμα παρασημοφόρησε τον Σολωμό με το Χρυσό Σταυρό των Ιπποτών του Σωτήρα, γιατί με τον "Ύμνο" του ξεσήκωσε "ενθουσιασμόν κατά τον υπέρ της Εθνικής Ανεξαρτησίας Αγώνα".

 

Ο θάνατος

Η πεντάχρονη όμως δικαστική περιπέτεια επέδρασε καταλυτικά στο βαθύτατα ευαίσθητο χαρακτήρα του ποιητή και κλόνισε ανεπανόρθωτα την υγεία του. Στις 9/21 Φεβρουάριου 1857 σε ηλικία 59 χρόνων ο Σολωμός πέθανε στην Κέρκυρα ύστερα από μακρόχρονη ασθένεια και επανειλημμένες εγκεφαλικές συμφορήσεις. Ο θάνατός του, αν και όχι ξαφνικός, προκάλεσε ιδιαίτερη συγκίνηση στα Επτάνησα. Η Βουλή των Ιονίων διέκοψε τις εργασίες της και κήρυξε πένθος και τα θέατρα έκλεισαν. Την κηδεία του που έγινε με εξαιρετική λαμπρότητα παρακολούθησε σύσσωμος ο λαός της Κέρκυρας. Εκφωνήθηκαν πολλοί επικήδειοι κατά τη νεκρώσιμη ακολουθία ενώ πολλοί ανώνυμοι αφιέρωσαν ποιήματα στο θάνατο του εθνικού ποιητή. Το 1865 τα οστά του μεταφέρθηκαν στη Ζάκυνθο και τοποθετήθηκαν αρχικά στο μικρό μαυσωλείο, στην ιστορική πλατεία του Αγίου Μάρκου, όπου ανεγέρθηκε μαρμάρινη προτομή και πολύ αργότερα, τον Ιανουάριο του 1968, τοποθετήθηκαν στον τάφο που βρίσκεται στην ίδια αίθουσα με τον τάφο του Κάλβου, στο Μουσείο του Σολωμού και των άλλων επιφανών Ζακύνθιων.

 

Εργογραφία

-Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν

-Εἰς Μᾶρκο Μπότσαρη

-Ἡ καταστροφὴ τῶν Ψαρῶν

-Εἰς τὸν θάνατον τοῦ Λόρδου Μπάϋρον

-Ὁ θάνατος τοῦ βοσκοῦ

-Ὁ θάνατος τῆς ὀρφανῆς

-Ἡ Ἀγνώριστη

-Ἡ Εὐρυκόμη

-Ἡ φαρμακωμένη

-Εἰς Μοναχήν

-Ὁ Λάμπρος

-Ἐλεύθεροι Πολιορκημένοι

-Ὁ Κρητικός

-Εἰς τὸν θάνατον τῆς Αἰμιλίας Ῥοδόσταμο

-Εἰς Φραγκίσκα Φράϊζερ

-Ὁ Πόρφυρας

-Ἡ Ξανθούλα

-Ἡ ψυχούλα

-Πρὸς Κύριον Γεώργιον Δὲ Ῥώσση

-Ἀνθούλα

-Πρωτομαγιά κ.ἄ.

-ᾨδὴ στὴ σελήνη

-Carmen Seculare

-Τὸ ὄνειρο

-Τὸ ὄνειρο (σατιρικόν)

-Ἐπιγράμματα

-Οἱ σφαγμένοι τῆς Ἑλλάδας (μτφ.)

-Σονέττο XI

-Χορικό (μτφ.)

-Τὸ ἀηδόνι καὶ τὸ γεράκι

-Τὸ κολύμπι

-Μεταφράσεις

-Μίμηση τοῦ τραγουδιοῦ τῆς Δεσδεμόνας

-Ἡ γυναίκα τῆς Ζάκυθος

-Διάλογος

 

Πηγές: livepedia.gr/sansimera.gr/el.wikipedia.org

Σχόλια

Το Arcadia938.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμα μη δημοσίευσης υβριστικών, συκοφαντικών, ρατσιστικών σχολίων και διαφημίσεων, καθώς αντιβαίνουν στις διατάξεις την κείμενης νομοθεσίας. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά προσωπικές απόψεις αναγνωστών.