Τα πρώτα χρόνια

Ο Ευγένιος Σπαθάρης γεννιέται στην Κηφισιά της Αττικής στις 2 Ιανουαρίου 1924, ερχόμενος από τις πρώτες στιγμές της ζωής του σε επαφή με το θέατρο σκιών και τον Καραγκιόζη. Ο πατέρας του, Σωτήρης, είναι γνωστός καραγκιοζοπαίχτης και ο έρωτας του μικρού Ευγένιου με τη λαϊκή τέχνη είναι κεραυνοβόλος.

Αρχίζει λοιπόν να μιμείται τον μπαμπά στο σπίτι, δίνοντας αυτοσχέδιες παραστάσεις στο δωμάτιό του. Ο πατέρας όμως είναι κάθετα αντίθετος και δεν αφήνει τον γιο του να πιάνει στα χέρια του τις φιγούρες. Έχει όνειρα για εκείνον, θέλει να τον κάνει αρχιτέκτονα, και ξέρει καλά ότι η περιπλανώμενη ζωή του καραγκιοζοπαίχτη μόνο εύκολη δεν είναι.

Το χέρι του μικρού Ευγένιου πιάνει όμως και πιάνει πολύ, κάτι που πείθει τον πατέρα να του επιτρέψει να τον βοηθά όπως μπορεί: ο Ευγένιος ζωγραφίζει από μικρός τις διαφημιστικές ρεκλάμες για τις υπαίθριες παραστάσεις του πατέρα του! Το πολύπλευρο ταλέντο εξάλλου του μικρού βρίσκει διέξοδο στο θέατρο σκιών, σκαρώνοντας νέες φιγούρες, εν είδει παιδικού παιχνιδιού.

Το έργο του

Ήταν το 1942 λοιπόν όταν ο Σπαθάρης άρχισε να ασχολείται επαγγελματικά με το θέατρο σκιών, παρά το γεγονός ότι η γνωριμία και εμπλοκή του με τον Καραγκιόζη είχε ξεκινήσει χρόνια νωρίτερα. Από το 1945-1950 περιοδεύει συνεχώς στην Ελλάδα, δίνοντας παραστάσεις σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της χώρας μας. Πέρα από τους υπαίθριους μπερντέδες που στήνει σε πλατείες και πεζοδρόμια, βάζει τον Καραγκιόζη στα θέατρα και τους κινηματογράφους της Ελλάδας, δίνοντας κυριολεκτικά αμέτρητες παραστάσεις για μικρούς και μεγάλους.

Ο Καραγκιόζης του γίνεται σταθερή αναφορά σε ετήσια φεστιβάλ και διοργανώσεις (όπως, ας πούμε, στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης), την ίδια στιγμή που ο Διάκος, ο Κολοκοτρώνης και ο Κατσαντώνης μετατρέπονται στους μεγάλους πρωταγωνιστές του στα χρόνια της γερμανικής Κατοχής. Οι επικές του παραστάσεις με τα ηρωικά κατορθώματα των χαρακτήρων του θα του φέρουν βέβαια περιπέτειες: συλλαμβάνεται και οδηγείται στην Κομαντατούρ και για να τον αφήσουν ελεύθερο, τον υποχρεώνουν να δώσει δύο παραστάσεις αποκλειστικά για τα μάτια του φρούραρχου!

Ο Σπαθάρης έφτιαχνε τις φιγούρες μόνος του, σκαρώνοντάς τες από χαρτόκουτα και μπακαλόχαρτα. Πίσω από το πανί έχει έναν ή δύο βοηθούς, για να τον βοηθούν με τις φιγούρες, τον τραγουδιστή, που γνώριζε όλα τα παραδοσιακά τραγούδια της υπαίθρου, αλλά και το "τουρκάκι", τον δεύτερο τραγουδιστή δηλαδή που ήξερε τους αμανέδες και τα τούρκικα τραγούδια.

"Θα έπρεπε να φτιάξουν ένα άγαλμα του Καραγκιόζη. Όλη η Ελλάδα θεατρίστηκε μαζί του. Οι άνθρωποι με αυτόν έμαθαν να γελούν και να ονειρεύονται", λέει ο Σπαθάρης που γίνεται ολοένα και πιο γνωστός, αναγκάζοντας τους διοργανωτές των παραστάσεών του να μεγαλώνουν συνεχώς τους χώρους που θα εμφανιζόταν.

Οι τιμητικές διακρίσεις

Ο Ευγένιος Σπαθάρης ήταν μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος αλλά και του Ινστιτούτου Παγκοσμίου Θεάτρου (της ΟΥΝΕΣΚΟ). Τιμήθηκε με το Βραβείο Ρώμης (1962), με το Α' Μετάλλιο του Πρίγκιπα του Μοντ, το Α' Βραβείο Πολωνίας (1978), το Α' Μετάλλιο Τοσκανίνι (Ιταλία) το 1978 κ.α. Τέλος, το 2007 τιμήθηκε ιδιαίτερα από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού για τη μεγάλη του προσφορά στο καλλιτεχνικό αυτό είδος, για το οποίο του αναγνωρίστηκε ο τίτλος του μεγάλου δασκάλου.

Το 1991 ιδρύθηκε το Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών Δήμου στο νεοκλασικό κτίριο της πλατείας Κασταλίας, στο Μαρούσι όπου οι επισκέπτες μπορούν να θαυμάσουν τη μοναδική συλλογή των φιγούρων του δασκάλου του Καραγκιόζη, μια διαρκής υπόμνηση δηλαδή στο έργο ενός μεγάλου Έλληνα, το οποίο πρόλαβε να δει με τα μάτια του πριν εγκαταλείψει τα εγκόσμια στις 9 Μαΐου 2009, σε ηλικία 85 ετών. Λειτουργεί από το 1996, με στόχο να διατηρήσει, να προστατεύσει και να προβάλει με κάθε τρόπο την πολιτιστική αυτή κληρονομιά του θεάτρου σκιών και του καραγκιόζη. 

Πηγές: newsbeast.gr/arive.gr