"Οδύσσεια": Ετοιμάζεται η μεταφορά της στον κινηματογράφο από τον διάσημο σκηνοθέτη Κρίστοφερ Νόλαν

Το έπος του Ομήρου, μπορεί να χαρακτηρίζεται ως ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά "μνημεία" της αρχαιότητας, καθώς, μεταξύ άλλων, σηματοδοτεί την εξέλιξη του μεσογειακού πολιτισμού και τη μετάβασή του από την εποχή του χαλκού προς την κλασσική αρχαιότητα, αλλά, σε γενικές γραμμές, έχει.. "ατυχήσει" στις σύγχρονες "μεταφράσεις" του, είτε μιλάμε γι' αναπαραστατικές τέχνες είτε όχι.

Φυσικά, υπάρχουν κι εξαιρέσεις, αλλά είναι αλήθεια πως ακόμα η "Οδύσσεια" δεν έχει ευτυχήσει να μεταφερθεί με τρόπο επιτυχημένο στον κινηματογράφο, για παράδειγμα. Αυτό φιλοδοξεί να κάνει ο προσφάτως βραβευθείς με Όσκαρ, Βρετανός σκηνοθέτης, Κρίστοφερ Νόλαν, δημιουργός μερικών εκ των καλυτέρων- και δημοφιλέστερων- ταινιών του 21ου αιώνα.

Η Universal Pictures αναφέρει, χαρακτηριστικά, πως ο σκηνοθέτης θα επιστρέψει στις κινηματογραφικές αίθουσες με "ένα μυθικό, επικό θρίλερ που θα γυριστεί σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιώντας νέα τεχνολογία IMAX". Mάλιστα, έχουν γίνει γνωστοί και κάποιοι συντελεστές.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το Variety, το καστ θα απαρτίζεται από τους Ματ Ντέιμον, Τομ Χόλαντ, Αν Χάθαγουεϊ, Ζεντάγια, Λουπίτα Νιόνγκο, Ρόμπερτ Πάτινσον και Σαρλίζ Θερόν. Η πρεμιέρα είναι προγραμματισμένη για τις 17 Ιουλίου του 2026, ενώ τα γυρίσματα θα ξεκινήσουν το πρώτο εξάμηνο του 2025. Το σενάριο υπογράφει επίσης ο Κρίστοφερ Νόλαν, μαζί με την Έμμα Τόμας.

Προσδοκίες και....επιφυλάξεις

Θα πρέπει να πούμε πως, ειδικά ο Νόλαν, αποφεύγει τα ψηφιακά εφέ και προτιμά, σε σημείο απόλυτο σχεδόν, τα πρακτικά. Δηλαδή, καταφεύγει σε κατασκευές πραγματικών σκηνικών, για παράδειγμα, και όχι την ψηφιακή δημιουργία τους. Θα είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε τι θα κάνει στην περίπτωση της "Οδύσσειας". Επίσης, θα προτιμούσαμε ο συμπαθέστατος, κατά τα άλλα, Ματ Ντέιμον, να μην αναλάβει το ρόλο του ομώνυμου ήρωα...

Όσον αφορά το σενάριο, είναι γεγονός πως ειδικά η "Οδύσσεια"- σε σχέση με την "Ιλιάδα"- διαθέτει τόσα πολλά πρόσωπα, στοιχεία και διαφορετικές τοποθεσίες, που ανυπομονούμε να διαπιστώσουμε τι τελικά θα μπορέσει να συμπεριλάβει ο Κρίστοφερ Νόλαν. Θ' αποπειραθεί, για παράδειγμα, να παρουσιάσει την κάθοδο του Οδυσσέα στον Άδη; Κι αν ναι, πως θα παρασταθεί αυτό;

Από την άλλη, μιλάμε για την πιο εμβληματική, ίσως, ιστορία ταξιδιού και επιβίωσης στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Παράλληλα, στην "Οδύσσεια" συνυπάρχει το "φυσικό" και το "μεταφυσικό", καθώς είναι διάχυτη, σε όλο το έργο, η έννοια της "μετάβασης" σε ένα πιο ανθρωποκεντρικό, ορθολογικό σύμπαν. Κι αυτό θα πρέπει να είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο στη δομή του σεναρίου.

Ο... "Ulysses" και οι άλλες παρουσίες του "Οδυσσέα" στο σινεμά

Κατά τη διάρκεια δυο, περίπου, δεκαετιών (50'ς-60'ς), υπήρχε μια δημοφιλής τάση παραγωγής ταινιών, που περιγράφονται ως το υποείδος "σπαθί και σανδάλι" (sword and sandal). Oι ταινίες αυτές, που ήταν παραγωγές κυρίως του Χόλυγουντ αλλά και της ιταλικής Τσινετσιτά, περιλάμβαναν μια πλατιά γκάμα ψευδοιστορικών επών, εστιάζοντας στην Αρχαία Ρώμη και σε ιστορίες της Βίβλου. 

Ωστόσο, γυρίστηκαν και μερικές ταινίες, βασιζόμενες στην Αρχαία Ελληνική ιστορία και παράδοση. Μια από αυτές είχε τον τίτλο "Ulysses" (ιταλικά: Ulisse), γυρίστηκε το 1954 και είχε ως πρωταγωνιστεί τον διάσημο ηθοποιό Κερκ Ντάγκλας. Η ιταλική αυτή παραγωγή, λόγω αντικειμενικών δυνατοτήτων αλλά και ελλείψει σοβαρού "οράματος", παρουσιάζει μια υποτυπώδη, υπέρ του δέοντος μελοδραματική,  εκδοχή του έπους, εστιάζοντας στην ανάγκη του ήρωα να επιστρέψει στην πατρίδα του. Πάντως, ο πρωταγωνιστής είχε και καλές στιγμές.

Η επωνυμία "Ulysses"-  και όχι το ορθότερο "Odysseus"- μάλλον θα πρέπει να "πιστωθεί" στον μεγάλο, Ιρλανδό συγγραφέα Τζέημς Τζόυς, ο οποίος έγραψε το αριστουργηματικό, ομώνυμο μυθιστόρημα- θεωρούμενο ως το πρώτο "μεταμοντέρνο" τέτοιο-, κάνοντας μια απολύτως "ελεύθερη" και ιδιοφυή μεταφορά του έπους στην εποχή μας (ή έστω στην εποχή του Τζόυς).

Από εκεί και πέρα, η επιδραστικότητα της "Οδύσσειας" είναι εμφανής, σε μεγάλο μέρος του φάσματος της κινηματογραφικής δημιουργίας. Ποιος δεν γνωρίζει το εμβληματικό φιλμ "2001: Η Οδύσσεια του διαστήματος", του Στάνλευ Κιούμπρικ, αν και εδώ η "Οδύσσεια" χρησιμοποιείται συμβολικά και η ταινία δεν έχει σχέση με το ίδιο το έπος, ως προς το περιεχόμενο.

Υπάρχουν, επίσης, ταινίες που "μετέφεραν" την "Οδύσσεια" στην μικρή οθόνη, με την πιο αξιοπρεπή να είναι αυτή με τίτλο "The Odyssey" (1997), που πρωταγωνιστούσε ο Αρμάντ Ασάντε. Τον "Οδυσσέα", ως μη πρωταγωνιστικό χαρακτήρα, τον έχουν ερμηνεύσει αρκετοί ηθοποιοί, αλλά η πιο γνωστή ερμηνεία είναι, αδιαμφισβήτητα, αυτή του Σον Μπιν στην ταινία "Τροία" (2004).

Στην φωτογραφία, πήλινη πλάκα, που βρέθηκε στην Ολυμπία και διασώζει 13 στίχους της Ξ' ραψωδίας της "Οδύσσειας".